Inleiding
Het horlogeglas is als “venster op de tijd” een zeer belangrijk deel van het horloge.
Het maakt onder goede bescherming zicht op wijzerplaat en wijzers mogelijk.
De allereerste draagbare uurwerken hadden geen glas zoals wij dat kennen. Zij werden als sieraad aan een ketting om de hals of om het middel gedragen, en het aflezen van de tijd was wegens de onnauwkeurigheid van het uurwerk van ondergeschikt belang. Daarom was de wijzerplaat meestal beschermd door een opstaande rand of afgedekt door een deksel. Op zijn best waren deksel en of kast vervaardigd van geslepen bergkristal.
Vanaf het eind van de 17e eeuw werd het de moeite waard de tijd af te lezen. De uitvinding van de spiraalveer door Huygens leverde een geweldige verbetering van de gangnauwkeurigheid op. De minuutwijzer werd ingevoerd, de wijzerplaten werden groter en delicater, en er ontstond behoefte aan betere afscherming met tegelijkertijd gemakkelijker aflezing.
De kastvorm van de toen in zwang zijnde spilleganghorloges was rond en bol, en de glazen hadden ook een bolle vorm, met een platte facet in het midden, een zogenaamde bull´s eye.
Bij de ontwikkeling van elegante plattere kastvormen ontstond behoefte aan eveneens plattere glazen, en een veelheid van vormen ontstond: de concaaf-, lentille-, empire- en patentglazen. Deze werden als massaproduct vervaardigd uit glazen bollen en in een aparte sponning geperst, de lunette. Om dit breekbare dunne glas te beschermen ontwikkelde men kasten met geveerde deksels die door druk op een knopje opensprongen: de savonettes, in het Engels hunters en, als het deksel een klein venstertje bevat, halfhunters genaamd.
Bij de opkomst van het polshorloge werden opeens heel andere eisen gesteld aan de beschermende functie van het horlogeglas.
De uitvinding van het kunststof- en het saffierglas speelde een belangrijke rol bij de acceptatie van het polshorloge voor alledaags gebruik.
De volgende stap was de ontwikkeling van het waterdichte horloge door Rolex, met extra eisen aan de passing van het glas in de lunette cq. kast.
De nieuwste ontwikkeling is het aanraakgevoelige glas, zoals bijvoorbeeld gebruikt door Tissot in de T-Touch collectie. Door aanraking met de vinger worden de verschillende functies van het horloge bediend.
(Naar mijn mening is de meest interessante variant toegepast bij de Tissot Silen-T, waarbij aanrakingen van het glas niet alleen de functies bedienen, maar waarbij het glas ook door tastbare vibraties tijdseinen aan de gebruiker doorgeeft: het ultieme horloge voor doven én blinden! Helaas is de Silen-T niet meer in produktie...)
Indeling
Horlogeglazen (hierna te noemen: glazen) worden tegenwoordig in 2 hoofdgroepen ingedeeld:
Welke eisen moeten worden gesteld aan het moderne polshorlogeglas?
Elk materiaal heeft zijn voor- en nadelen. Kunststof (acrylglas):
Mineraal (silicaat- of kristalglas):
Als men alle (ooit) toegepaste glazen op voorraad zou willen hebben, zou het gaan om duizenden varianten!
Kunststof glazen
In de Eerste Wereldoorlog werd het zogenaamde onbreekbare glas ontwikkeld. Gemaakt van celluloid had het zo zijn bezwaren: het was grijzig van kleur, krasgevoelig en vervormde in warmte. Om het te plaatsen werd het met een pers in gewelfde vorm gebracht en onder spanning in de sponning geplaatst, zoals nu ook nog gebeurt.
Een volgende ontwikkeling was in 1934 het acrylglas (merknaam:Plexiglas), dat in de fabriek al voorgevormd werd. Voordelen waren een betere pasvorm, helder als glas en relatief harder dan celluloid. Door de grotere elasticiteit is het gemakkelijk te vervormen en te plaatsen.
Een nadeel is de hygroscopie van acrylglas, met consequenties voor de waterdichtheid van horloges.
Een ander nadeel is vervorming onder invloed van temperatuurwisseling: als het kunststof glas meer uitzet dan het omringende metaal van de kast kan het barsten. Omgekeerd kan onevenredige krimp de waterdichtheid aantasten. Dit probleem werd opgelost door het aanbrengen van een metalen spanring in de binnenrand van het kunststof glas, hetgeen een betere afdichting tegen stof en water verzekert.
Mineraalglazen
Door de eeuwen heen werd gebruik gemaakt van siliciumglas, zoals in flessen, vensterruiten en dergelijke.
Tegenwoordig zijn mineraalglazen chemisch of door speciale verhittingstechnieken gehard.
Saffierglazen worden synthetisch vervaardigd door aluminiumoxide poeder te smelten, in een procédé zoals ook bij de vervaardiging van lagerstenen wordt gebruikt. Het is bijna zo hard als diamant.
De wat grotere werkplaatsen hadden vroeger speciale glaszetters in dienst, die met één blik konden vaststellen welke vorm, dikte en hoogte nodig waren. Vaak werd een ruw glas ter plekke op maat gesneden.
Standaard vormen van zakhorlogeglazen:
✉ dehaas@klokjesluider.nl
☎ 06 4381 7181
© Minimal Strain Design Max M.de Haas, Klokjesluider 2014-2023